W choroszczańskie obchody 150. rocznicy wybuchu powstania styczniowego zaangażowały się szczególnie intensywnie szkoły z Choroszczy. O wydarzeniach ze Szkoły Podstawowej pisała w osobnym artykule Celina Zubrycka. W Zespole Szkół w Choroszczy miały miejsce – oprócz apeli, okolicznościowych lekcji historii prowadzonych przez Jana Adamskiego – również główne miejskie obchody w piątek i w sobotę. Osiemnastego stycznia 2013 została otwarta Wystawa Broni Powstańczej zorganizowana przez Stowarzyszenie Pamięć i Tożsamość Skała. Na wystawie prezentowano m.in. ze zbiory spadkobierców Jakuba Antoniuka – krajoznawcy i kolekcjonera pamiątek narodowych, którego prace od lat są nieocenionym źródłem informacji o historii regionu. Ekspozycję, po której oprowadzał Grzegorz Krysiewicz – Prezes Stowarzyszenia, zwiedziło kilkuset uczniów z obu choroszczańskich szkół. Od 15:00 w piątek wystawa była otwarta dla publiczności nieco starszej – tu również spotkała się z dużym zainteresowaniem, zwłaszcza, że obok niezwykłych przykładów broni powstańczej – w tym białej broni z XVIII i I poł. XIX wieku oraz broni palnej – były również wystawione najsłynniejsze prace poświęcone powstaniu styczniowemu. Wystawa była również czynna w sobotę przed i w przerwie sesji historycznej pt. Obok Orła znak Pogoni.

Sesję poprzedził w sobotę o 16:00 słowno-muzyczny pt. Gloria victis – chwała zwyciężonym  w wykonaniu młodzieży z Zespołu Szkół w Choroszczy. Młodzi ludzie śpiewali pieśni powstańcze oraz nawiązujące do powstania tematyką patriotyczną, nie zabrakło recytacji słynnych utworów poetyckich i wprowadzenia faktograficznego w zagadnienie największego polskiego zrywu niepodległościowego z XIX w. Przygotowaniem montażu kierowały Anna Kozłowska i Ewa Zalewska. Tego wieczoru zgormadzeni na auli Zespołu Szkół mogli również oglądać przygotowaną przez Towarzystwo Przyjaciół Choroszczy i Miejsko-Gminne Centrum Kultury wystawę Tradycje powstania styczniowego w Choroszczy i okolicach, na którą złożyły się fotografie autorstwa Zbigniewa Andruszkiewicza i Szymona Paczyńskiego oraz materiały ilustrujące dzieje rodu powstańca Ksawerego Markowskiego z Uroczyska Dzikie. Reprinty mapy i teksty aktów notarialnych pochodziły ze zbiorów Zbigniewa Markowskiego a fotografie z archiwum rodzinnego Krystyny i Lucjana Słomkiewicz.

Sesję historyczną otworzył Burmistrz Choroszczy Jerzy Ułanowicz sprawujący honorowy patronat nad całymi choroskimi obchodami 150. rocznicy wybuchu powstania styczniowego. Obrady poprowadził Józef Waczyński Prezes Towarzystwa Przyjaciół Choroszczy. Dr Marek Kietliński – Dyrektor Archiwum Państwowego w Białymstoku przedstawił referat pt. Materiały źródłowe przechowywane w zasobach Archiwum Państwowego w Białymstoku do dziejów powstania styczniowego w guberni łomżyńskiej, a prof. dr hab. Józef Maroszek: Stosunek ziemiaństwa wobec powstania styczniowego w guberni grodzieńskiej. Ks. dr Tadeusz Krahel mówił o carskich represjach wobec duchowieństwa w diecezji wileńskiej w czasie powstania, Adam Mikutowicz przybliżył zebranym opisana wspólnie z Krystyną Słomkiewicz postać Ksawerego Markowskiego i historię jego rodu w Uroczysku Dzikie. Jan Adamski pochylił się nad tematem choroszczańskich nekropolii i znajdujących się na nich pamiątkach związanych z powstaniem styczniowym, ponadto zaprezentował odznaki przyznane weteranom powstania w II RP, dzwon wolności, który rozbrzmiewa od kilkudziesięciu lat na obchodach rocznicowych i żałobną biżuterię, jaką nosiły kobiety od 1861 r. – tj. czasu wprowadzenia przez Kościół Rzymskokatolicki żałoby narodowej na terenie Królestwa Polskiego i tzw. ziemiach zabranych. Henryk Zdanowicz zaprezentował erudycyjny referat pt. Represje rosyjskie wobec mieszkańców Choroszczy i okolic w latach 1863-1865, który ze względu na objętość w całości poznamy, gdy materiały z sesji ukażą się drukiem. Natomiast Józef Waczyński przypomniał historię miejsca pamięci narodowej zwanego Szubienicą.

Warto podkreślić, że sesja naukowa cieszyła się dużą popularnością i z całą pewnością zgromadziła nie mniejszą publikę niż sesje uniwersyteckie. Rocznicowe wydarzenia zorganizowały: Parafia Rzymskokatolicka pw. św. Jana Chrzciciela i św. Szczepana Męczennika w Choroszczy, Urząd Miejski w Choroszczy, Zespół Szkół w Choroszczy, Miejsko-Gminne Centrum Kultury, Stowarzyszenie Pamięć i Tożsamość Skała oraz Towarzystwo Przyjaciół Choroszczy.

„Gazeta w Choroszczy” na swoich łamach gości część przedstawionych referatów. Zachęcamy do lektury!

Tekst i fot. W. Cymbalisty

pokaz zdjęć